Múa Khmer được chia thành hai hình thái, múa cung đình và múa dân gian. Múa cung đình đòi hỏi người múa phải có sự khổ luyện, hình thể, tay, chân và cả nụ cười, ánh mắt đều phải tập theo những chuẩn mực cổ điển, người múa phải nhập tâm để khắc họa tâm trạng nhân vật.
Múa Sadăm (Chhayyăm) của người Khmer có thể tổ chức múa ở mọi nơi, từ sân khấu rực rỡ, sân chùa hay sân nhà vào những dịp lễ hội và không có giới hạn người tham gia. Chính vì vậy, dù đã trải qua hàng trăm năm tồn tại cùng nhiều cao trào giải trí hiện đại nhưng điệu múa Khmer vẫn gắn bó mật thiết với đời sống người Khmer Nam bộ.
Do luôn có chất hóm hỉnh nên múa trống Sadăm là điệu múa thường được thanh thiếu niên Khmer ưa thích. Trong loại hình nghệ thuật này, trống và chiêng vừa là nhạc cụ đệm vừa là đạo cụ múa. Trống Sadăm là loại trống bịt da một mặt, tang trống làm bằng thân cau già đục rỗng ruột. Nhạc cụ phục vụ cho tiết mục múa Sadăm thường có từ bốn đến sáu cái trống Sadăm, hai cái cuôl (chiêng) cùng với chul (chum chọe) và krap (gõ sênh).
Để có thể thực hiện các động tác trong bài múa Sadăm, người múa phải có sức khỏe, sự dẻo dai biết khéo léo kết hợp hài hòa giữa tiết tấu của trống với điệu bộ hình thể. Khi múa, người múa đeo trống trước bụng.
Vào những ngày lễ hội lớn, múa trống Sadăm còn đeo mặt nạ với nhiều gương mặt khác nhau trông rất ngộ nghĩnh và lạ mắt. Khi biểu diễn tiết mục múa này đòi hỏi phải có một cái sân rộng, diễn viên đứng ở bốn góc. Khi bắt đầu diễn, tiếng trống và cồng vang lên dồn dập, liên hồi cùng những điệu bộ rất nhịp nhàng hết quay rồi lại nhảy khá dí dỏm.
Múa trống Sadăm có động tác đánh trống, múa trống và múa tay, lúc múa đơn, lúc múa đôi, múa ba, múa tư và cả múa tập thể. Động tác đánh trống gồm những động tác đơn giản như vỗ lên mặt trống đến phức tạp hơn như đánh bằng cùi chõ, bằng gót chân hoặc bất ngờ đánh vào trống của nhau, rồi vừa múa
vừa làm xiếc với trống. Một số động tác phá cách như người nằm thẳng dưới sàn hai tay vẫn múa trống, hai người múa trống có thể bắt tay đánh chuyền qua trống làm cho điệu múa trống Sadăm thêm phong phú và hấp dẫn.
Đặc biệt, với những nghệ nhân có kinh nghiệm lâu năm, có sức khỏe tốt và sự dẻo dai có thể biểu diễn động tác nâng trống Sadăm lên bằng miệng rất chuyên nghiệp. Những động tác bất ngờ, vui nhộn cộng với mặt nạ hóa trang hài hước và âm thanh vui tai khiến cho màn múa trống Sadăm luôn có sức thu hút mạnh mẽ người xem.
Múa trống Sadăm còn có sự kết hợp điêu luyện của những chú khỉ Hanuman với các động tác như cười, lạy, gãi, nhảy, âu yếm… hòa quyện rất nhịp nhàng với tiếng trống làm cho buổi diễn thêm sinh động và vui nhộn.
Thưởng thức múa trống Sadăm sẽ đem lại cho chúng ta một cảm giác thật hào hứng, sảng khoái, cười không ngớt bởi những trò trêu chọc của các diễn viên múa.
Bài và ảnh: PHƯƠNG NGHI
