Trong trái tim mỗi người Việt Nam, Côn Đảo từng được biết đến như là một “địa ngục trần gian”. Với hệ thống nhà tù “chuồng bò, chuồng cọp”và “ Cầu tàu 914”…
Nơi đây đã trải hơn 113 năm bị thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã giam cầm, tra tấn, bắt lao động khổ sai, đày ải hàng vạn người yêu nước Việt Nam. Nhưng, cũng chính nơi đây hội tụ ý chí kiên cường bất khuất của nhân dân ta trước bè lũ cướp nước và tay sai vì độc lập tự do của dân tộc. Chúng ta mãi mãi ngưỡng mộ và biết ơn những tấm gương hy sinh cao cả của các chiến sỹ cách mạng trong nhà tù Côn Đảo.
Côn Đảo là một địa danh lịch sử cấp quốc gia, nhưng Côn Đảo còn là một hòn đảo thơ mộng và nhiều huyền thoại, với nhiều thắng cảnh, với một hệ sinh thái biển đa dạng và phong phú, với khí hậu đại dương tuyệt vời trong trẻo, là điểm đến cho hàng triệu du khách trong nước và quốc tế.
Trong số du khách đã đến Côn Đảo, có những chiến sỹ cách mạng từng bị tù đày ở đây. Lại có những du khách có cha mẹ, người thân bị tù đày hoặc vĩnh viễn nằm lại nơi nghĩa trang Hàng Dương. Nhiều nhà văn, nhà thơ, nhiều trí thức, cán bộ khắp cả nước đã đến đây và xúc cảm thành thơ về Côn Đảo…
Tập thơ “Những vần thơ từ Côn Đảo” là tập hợp những bài thơ viết về Côn Đảo. Đây chưa hẳn là tập thơ được chọn lọc từ những bài thơ viết về Côn Đảo của người viết chuyên và không chuyên trong cả nước. Đây cũng không hẳn là tập thơ “cây nhà lá vườn” của những cán bộ chiến sỹ và nhân dân Côn Đảo.
Tập thơ là sự tập hợp “những tiếng lòng” với Côn Đảo do Ban biên tập tờ “Tin Côn Đảo” tuyển chọn từ những bài thơ đã in trên tờ “Tin Côn Đảo” từ số 1 – 75 (trong giai đoạn từ năm 2001- 2008.)
Chúng ta gặp ở đây “tiếng lòng” của những chiến sỹ cách mạng, những tù chính trị Côn Đảo đang sống ở các tỉnh, thành khắp cả nước:
Đoàn chúng tôi cựu tù nhân
Từ Bình Dương về thăm lại chiến trường xưa
Địa ngục trần gian ngày ấy – bây giờ
Đã gợi lại biết bao nhiêu cảm xúc
(Đỗ Văn)
Có nhiều tấm gương hy sinh lẫm liệt như Cao Văn Ngọc, Nguyễn An Ninh… Có nhiều những đảng viên, cán bộ trung kiên của Đảng như Lê Hồng Phong, Lưu Chí Hiếu… Nhưng nổi lên trên tất cả vẫn là hình ảnh Võ Thị Sáu – người thiếu nữ anh hùng của quê hương Đất Đỏ.
Địa danh Côn Đảo và nghĩa trang Hàng Dương gắn liền với huyền thoại Võ Thị Sáu. Đã có khá nhiều bài hát, bài thơ viết về chị nhưng khi đọc những dòng mộc mạc của Nguyễn Bình Diệp, ta vẫn trào dâng xúc động:
“… Người con gái hóa anh linh
Hồn thiêng lại giúp cơ binh diệt thù
Giết ác ôn, phá ngục tù
Đã thành huyền thoại ngàn thu lưu truyền…;
Tên chị Sáu chẳng những đã trở thành huyền thoại mà tên chị còn trở thành tên trường của các em. Hình ảnh của chị lúc ra pháp trường đã được tác giả Sen Xanh ghi lại bằng thơ:
Ra pháp trường khi tuổi còn xanh
Vẫn hái hoa rừng cài lên mái tóc
Tên của chị, giờ tên trường em học.
Tác giả Nguyệt Quế lại suy tư thấy chị Sáu:
Hồn đã vào trong hoa
Hồn đã vào trong đất
Quyện cùng rừng thiêng sông núi
Tỏa hương…
Tác giả Nguyễn Văn Quang nói hộ lòng những chiến sĩ biển đảo:
Trước mộ chị, nghe trái tim thầm nhắc
Yêu đảo, yêu tàu, giữ chắc biển quê hương
Và tác giả Nguyễn Quốc Thế nhớ lại những kỉ niệm về những người bạn tù Côn Đảo đã không trở về sau cuộc vượt ngục năm nào:
Đất nước sạch bóng thù,
Côn Đảo tươi màu xanh mới
Bao tù nhân vượt biển không ngày trở lại
Khí hùng anh chói rạng non sông
Côn Đảo quê hương bất khuất kiên cường.
Các tác giả Đặng Hiền ở Khánh Hòa, Xuân Di, Phạm Quý ở Hải Phòng và nhiều cựu tù Côn Đảo khác khi trở lại Côn Đảo cũng bất chợt trở thành nhà thơ, những “nhà thơ” “ý tại” mà ngôn cũng “tại”:
Nghi ngút trầm hương mọi tấm lòng
Nhớ thương liệt sĩ dưới trời đông
Sống đem tấc dạ đền non nước
Chết để tròn tình nghĩa núi sông.
Tác giả Nguyễn Thanh Vân gửi gắm tình cảm biết ơn của mình qua tâm sự của những người con, người cháu có cha ông đang nằm lại ở Hàng Dương:
Xin cảm ơn những anh em đồng chí
Đã giữ gìn chăm sóc vạn nấm mồ
Tìm được cha con sung sướng tưởng trong mơ…
Lòng biết ơn của nhân dân ta với các chiến sĩ đã hy sinh vì đất nước được lưu truyền cho các thế hệ mai sau, trở thành truyền thống uống nước nhớ nguồn, thành nét đẹp trong đạo lý làm người Việt Nam. Đáng yêu sao là hình ảnh những em nhỏ trong ngày lễ được theo mọi người đi thắp nhang cho những ngôi mộ ở nghĩa trang Hàng Dương:
Bé đến từng ngôi mộ
Dâng hương lên mỗi người
Bàn tay tròn mũm mĩm
Ấm lòng người nằm đây…
(Bé dâng hương – Nguyễn Huỳnh)
Đáng chú ý là trong tập thơ này, ta bắt gặp mảng thơ của người Côn Đảo viết về nơi mình đang sống. Côn Đảo trong thơ của các tác giả là cán bộ, chiến sĩ và người dân đảo vừa thấm đượm nghĩa tình, vừa toát lên niềm vinh dự tự hào được là người góp sức biến nơi “địa ngục trần gian” xưa thành “hòn đảo ngọc” xinh đẹp hôm nay.
Với bài thơ “Nơi mùa xuân ở lại” tác giả Nguyễn Bình rất tự hào về cảnh đẹp, về con người Côn Đảo. Côn Đảo như là nơi hội tụ những nét đẹp của mùa xuân:
“Sắc xuân tươi nụ cười em gái
Cắp sách tới trường rạo rực tương lai”
và
“Xuân hòa vào nhịp bước một hai
Anh lính trẻ rèn binh giữ đảo”.
Mùa xuân với bao khát vọng dựng xây Côn Đảo để đi lên cùng đất nước:
Xuân réo rắt từ còi tầm vang vọng
Một ngày vui cuộc sống bắt đầu
Mỗi gương mặt người mỗi bông hoa nhân hậu
Xuân từ lòng người yêu đảo thẳm sâu.
Côn Đảo không chỉ hấp dẫn mời gọi du khách từ di tích lịch sử mà còn từ nhiều danh thắng, cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ tuyệt đẹp của Đầm Trâu mộng mơ; Hòn Bảy Cạnh, Hòn Cau:
“Giữa trời non nước bao la
Đẹp sao chùm đảo quê ta oai hùng”
(Đào Duy Dếch)
Trước cảnh đẹp Côn Đảo, người ta không thể hững hờ. Chính cảm xúc từ mảnh đất thiêng này nuôi dưỡng tình yêu quê hương và cả tình yêu đôi lứa
Phú Hải mưa nguồn nắng biển gặp nhau
Hòn trứng nhỏ nhoi Yến bay khơi lộng
Anh như thể hoàng hôn biển động
Em bình minh lên núi ngóng gọi thuyền
(Tình núi biển quê hương – Vũ Hùng Bường)
Được sống trên mảnh đất thiêng, cán bộ và nhân dân Côn Đảo đang ra sức xây dựng cho quê hương mình ngày càng giàu đẹp, có sức hấp dẫn mời gọi du khách cả nước và quốc tế tới thăm:
Côn Đảo giờ đây thuyền cập bến xôn xao
Nhà ngói mới sân trường vang tiếng hát
Đường ven bãi hàng cây xanh bát ngát
Biển rộn ràng như trống hội mùa xuân
(Nén hương lòng – Thanh Huyền)
Tôi yêu đảo đang từng ngày đổi mới
Bước đi lên theo nhịp bước non sông
Giữa biển khơi lưu giữ trọn tấm lòng
Cùng đất nước ngàn năm vững tiến
(Đảo tôi yêu – Nguyễn Thị Trinh)
Cứ thế, mỗi tác giả ở Côn Đảo, dù là cán bộ, giáo viên, chiến sỹ hay là những người dân bình thường, mỗi người một cảm nhận, một cách diễn đạt nhưng tất cả đều có chung một tình yêu, một niềm kiêu hãnh về Côn Đảo anh hùng, Côn Đảo thơ mộng giàu đẹp:
Sóng vẫn vỗ như muôn đời vẫn vỗ
Trời vẫn xanh như vạn thuở vẫn xanh
Hoa phượng đỏ trên con đường Nguyễn Huệ
Nở thắm tươi trong biêng biếc sắc trời
Và nắng sóng như muôn đời vẫn thế.
(Về lại đảo xưa – Cẩm Hồng)
Sẽ là không đầy đủ, nếu tôi dừng bài viết tại đây, Nhưng với các tác giả là nhà thơ, nhà văn, là những cán bộ trí thức trong cả nước có thơ in trong tập thơ nhỏ này, cho phép tôi được nói lời cám ơn sự góp mặt của các anh, các chị là rất đáng trân trọng, nhưng đây, tôi muốn tất cả chúng ta – những người yêu Côn Đảo, xin hãy đọc, và học những vần thơ mộc mạc như là cuộc sống còn nguyên sơ, như là rừng nguyên sinh Côn Đảo vậy…
Lê Huy Mậu
(Đọc tập thơ “Những vần thơ từ Côn Đảo” – Ban Tuyên giáo Huyện ủy Côn Đảo xuất bản năm 2009)
