“Vua voi” Ama Kông

Những năm cuối đời, Ama Kông, ông “vua voi” ở bản Đôn quẩn quanh với tuổi xế chiều của cuộc đời bên người vợ trẻ hơn ông 60 tuổi, đứa con thơ và bài thuốc gia truyền tráng dương, bổ thận do vua Lào truyền lại.

Bản Đôn (Buôn Đôn) gắn với tên núi, tên sông về một vùng đất trữ tình nổi tiếng trong làng du lịch Tây Nguyên.

Đến Đắk Lắk, du khách ai ai cũng nghĩ ngay về một chuyến tham du ở vùng đất bản Đôn kỳ thú, nơi có dòng sông Sêrêpôk chạy qua tuyệt đẹp, uốn quanh mình như sóng lượn quanh Vườn quốc gia Yok Đôn.

Đến đây, du khách được vui lòng với những chú voi chăm chỉ phục vụ, những chiếc lông đuôi voi được biến thành quà lưu niệm đặc trưng. Đặc biệt hơn nếu bạn được gặp “vua voi” Ama Kông, mệnh danh người có sức mạnh kì diệu và dẻo dai nhất vùng đất thiêng này.

Biệt danh “vua voi” Ama Kông được tôn vinh từ thành tích của người đàn ông dũng mãnh này đạt kỷ lục săn bắt 298 con voi rừng. Ama Kông chỉ thua ông bác ruột tên Y Thu, người lừng danh nhất trong thiên hạ, từng săn được gần 500 con voi rừng.

Tên trong khai sinh của “vua voi” Ama Kông là Y Prông Êban. Còn tên theo người Lào của ông là Khăm Proong. Nhưng theo phong tục của người dân bản địa, sau khi lấy vợ, sinh con thường lấy tên con gọi cho cha.

Y Prông Êban sinh con trai đầu lòng đặt tên Y Kông nên thường gọi ông là Ama Kông (tức cha thằng Kông).

Ama Kông là con trai của Y Ki. Y ki là em ruột của Y Thu (vua Khun Su Nốp, người săn 500 con voi rừng).

Ama Kông không chỉ nổi tiếng về tài nghệ săn và thuần dưỡng voi mà còn nổi tiếng là người “sành điệu” các loại nhạc cụ dân tộc như thổi tù và… khiến các thiếu nữ vùng bản Đôn say đắm.

Trong hồ sơ căn cước của Ama Kông ghi sinh năm 1917, nhưng theo phía gia đình ông cho rằng Ama Kông sinh năm 1910, hoặc 1912, vì em trai của ông tên là Y Pum trong căn cước ghi là 1915. Ama Kông là anh, chắc chắn phải sinh trước năm 1915.

Đến năm 2008, tổng kết cuộc đời đã qua của Ama Kông có tới 4 vợ, 21 người con. Đặc biệt, Ama Kông có bài thuốc gia truyền, tráng dương, bổ thận được ca ngợi hết lời. Bài thuốc này cũng đang được tranh giành một cách quyết liệt về sự kế thừa bản quyền sản phẩm. Bác sĩ Nguyễn Đức Phồi – Chủ tịch Hội Đông y tỉnh Đắk Lắk cho biết, bài thuốc gia truyền này được vua Lào truyền lại cho Ama Kông.

Theo lai lịch, vợ đầu của Ama Kông là H’Nô, con ruột của Y Leo. Y Leo là em ruột của Y Thu và Y Ki. Vì Y Thu (vua Khun Su Nốp) không có con nên khi Ama Kông và H’Nô còn nhỏ đã được vua săn voi Y Thu đưa về nuôi và sau đó cho 2 người thành vợ chồng. Đây là cuộc hôn nhân bất thường vì cùng huyết thống (con anh em ruột lấy nhau), nhưng theo lý giải vì khi ấy anh em Y Thu – Y Ki – Y Leo từ Đôn Thâu, Pắc Xế (Lào) sang lập nghiệp ở vùng bản Đôn, săn được nhiều voi và thú rừng trở nên giàu có nhất khu vực nên họ quyết định cho con cái lấy nhau để không phải chia của cải cho người ngoài dòng tộc. Sau khi sinh được 2 người con thì H’Nô mất năm 1941 do bị bệnh hậu sản. Theo tục nối dây, em gái của H’Nô là H’Hốt thay chị lấy Ama Kông.

Theo lời kể lại, năm 1961, Ama Kông săn được một con voi trắng rất quý đem biếu cho Ngô Đình Diệm và được tặng lại 3 khẩu súng và rất nhiều tiền bạc. Con voi này sau đó lại có công trong việc giúp bộ đội ta vận chuyển lương thực, đạn dược.

Ama Kông cũng từng nổi danh là người “sành điệu” ăn chơi, “gái gú” nổi tiếng một thời ở Đắk Lắk. Còn bây giờ, năm 2008, tôi gặp ông trong tuổi già, hỏi những chuyện ấy ông đều lắc đầu vì đã mỏi mệt với cảnh sống một thời… Trong căn nhà sàn cũ ông quanh quẩn bên đống thuốc để giới thiệu cho khách đến mua mỗi ngày. Cuộc sống của cả gia đình ông, vợ út (trẻ hơn ông chừng 60 tuổi) và đứa con gái năm nay lên lớp 6 cùng mẹ vợ phần lớn trông chờ vào việc bán những gói thuốc gia truyền ở đây.

“Trước đây mình đi làm ở khu du lịch bản Đôn được thêm ít tiền, còn bây giờ thì không còn sức nữa”, Ama Kông nói. Thế nhưng, xung quanh ông có không ít người lại chăm chăm vào cái bài thuốc gia truyền ấy mà trục lợi. Có người còn bày ra đủ các trò để nhằm ôm gọn cái quyền thừa kế bài thuốc này của ông.

Hôm nay về Đắk Lắk, đâu đâu cũng thấy người ta bày bán các loại rượu Ama Kông, thuốc Ama Kông với nhiều lời quảng cáo hấp dẫn khiến người mua không thể phân biệt đâu là thật giả, tốt xấu.

Chị Hoa, một người đã có thâm niên bán hàng cho khách du lịch ở Buôn Đôn, Đắk Lắk cho biết, một thang 3 gói khoảng 30 ngàn đồng. Nếu khách có nhu cầu mua thêm 1 gói cây bổ máu thì cả thảy 100 ngàn đồng.

Chị Hoa cũng cho biết, nhiều du khách khắp nơi chỉ cần gọi điện thoại, gửi tiền qua bưu điện hoặc ngân hàng là chị có thể chuyển thuốc đầy đủ về tới nơi. Tất cả thuốc và lá cây này đều được mua lại của người dân bản địa đi lấy ở Vườn quốc gia Yok Đôn. Còn tại nhà Ama Kông đang sống (buôn Giang Lành, Buôn Đôn) thì vợ chồng ông cũng bán với giá 100 ngàn đồng/thang (4 gói).

Mỗi lần có khách lạ vào nhà, Ama Kông liền đem thuốc ra giới thiệu rành rọt: “Thuốc này gia truyền, chuyên trị đau lưng, nhức mỏi, tăng lực…”. Khách đi, ông lại cởi trần ra đầu mái hiên nhà sàn ngồi ngắm cảnh, ngóng gió Lào và đợi khách. Ông quẩn quanh với tuổi xế chiều của cuộc đời bên một người vợ trẻ, đứa con thơ và bài thuốc gia truyền ở bản Đôn rất kỳ thú.

Cuộc đời Ama Kông cũng đã góp phần làm cho mảnh đất Buôn Đôn này thêm thi vị.

Ngọc Như