Không gian nhà Việt Nam (Vinahouse Space) tọa lạc cách Tam Kỳ 45 km về phía bắc và cách Đà Nẵng 25 km về phía nam. Đây là khu vườn có diện tích hơn 11.000 m2 được chia thành 3 không gian chính: không gian bảo tàng, không gian làng nghề truyền thống và không gian văn hóa ẩm thực. Mỗi không gian là một màu sắc riêng, mang đến sự êm đềm và thơ mộng cho du khách, gợi nhớ về những nếp nhà Việt, làng nghề Việt xưa cũ.
Trao đổi với chúng tôi, ông Lê Văn Vĩnh, giám đốc Công ty cổ phần Nhà Việt Nam – Vinahouse, là một người sưu tầm nhà cổ có uy tín trong giới chơi nhà cổ Việt Nam cho hay, không gian nhà Việt Nam đã chính thức khánh thành và đưa vào hoạt động vào ngày 13/6/2013 nhân dịp lễ hội “Quảng Nam – hành trình di sản” lần thứ 5, là quần thể với 18 nếp nhà cổ xưa độc đáo nhất của người Việt và 15 công trình kiến trúc được phục dựng trở lại trong diện tích 11.000 m2 với 5 khu chuyên biệt: khu bảo tàng, khu làng nghề truyền thống, khu bán hàng mỹ nghệ, khu trà đạo và khu đặc sản ba miền.
Ông Lê Văn Vĩnh đưa chúng tôi tham quan một vòng Vinahouse Space, tuy mới thoáng qua nhưng đã để lại trong tôi những trải nghiệm, triết lý về không gian nhà cổ xưa với những cảm xúc bất ngờ.
Đầu tiên là hình ảnh của hàng trụ biểu với bốn cột trụ biểu (mô phỏng theo “tứ trụ kình thiên”- rất vững vàng theo thuật phong thủy) bằng gỗ cách điệu bao quanh ôm ấp lấy tảng đá vuông, cùng tựa vào cây thiên tuế ngàn năm như là sự ôm ấp mạnh mẽ, cứng cáp, trường tồn, tạo nên giá trị vững chắc của không gian truyền thống Việt.
Chúng tôi ghé thăm ngôi nhà cổ “tam gian tứ hạ” có niên đại 200 năm tuổi có số cột nhiều nhất (108 cây cột), được xem là kiến trúc nhà ở cổ truyền lớn nhất ở Quảng Nam có niên đại 200 tuổi. Kết quả điều tra, nghiên cứu năm 2001 của Trung tâm bảo tồn di sản di tích Quảng Nam và Đại học Nihon, Đại học nữ Chiêu Hòa (Nhật Bản) khẳng định đây là kiến trúc nhà ở cổ truyền lớn nhất Quảng Nam và tham quan căn nhà tranh tre 1 gian 2 chái, một trong 3 nếp nhà còn lại ở Quảng Nam, vừa được phục chế, niên đại trên 100 năm tuổi với các nông cụ truyền thống của cư dân “ngàn năm lúa nước” miền Trung. Ngoài ra, còn có các kiến trúc nhà ba gian hai chái vỏ cua, nhà bát giác cung đình Huế, nhà tranh tre cổ và nhà gươl của đồng bào Cơ Tu (Quảng Nam), nhà bánh ú (Quảng Trị), nhà rường (Quảng Bình), nhà tứ giác và lục giác (Nam bộ), nhà bát giác và nhà ba gian hai chái (Bắc bộ), nhà thủy đình hồ bán nguyệt (Bắc Ninh)… cũng đặc sắc không kém.
Trong đó, ngôi nhà hình chiếc nón được lợp bằng hàng triệu miếng gáo dừa đã được Tổ chức kỷ lục Việt Nam công nhận đạt kỷ lục quốc gia. Đặc biệt, với con đường “Kết nối những tinh hoa” cũng là nơi trưng bày của các làng nghề mộc nổi tiếng khắp 3 miền như: Ý Yên (Nam Định), Phú Xuyên (Hà Tây), Mỹ Xuyên (Huế), Kim Bồng – Văn Hà (Quảng Nam)… Trong một góc không gian, du khách sẽ tận mắt chứng kiến các nghệ nhân Làng nghề mộc Văn Hà (xã Tam Thành, huyện Phú Ninh) và Kim Bồng (Cẩm Kim, Hội An) say sưa chạm khắc tạo ra những sản phẩm mỹ nghệ tinh xảo.
Không chỉ được ngắm nhìn quá trình sáng tạo của các nghệ nhân, du khách được trực tiếp tham gia vào các công đoạn chạm khắc gỗ dưới sự hướng dẫn của họ. Qua đây, chúng tôi giữ gìn, bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống tinh túy, độc đáo lâu đời của các làng nghề Việt.
“Chúng tôi đang bảo tồn nhiều làng nghề truyền thống, trong đó chủ yếu là nghề mộc và nghề tráng mì Quảng (Điện Phương). Không dừng lại ở việc trưng bày, chúng tôi còn hướng đến việc đào tạo một thế hệ những người thợ mộc trẻ với hàng trăm người lành nghề nắm bắt, gìn giữ tinh hoa làng nghề thông qua chính sách hỗ trợ, khuyến khích những người thợ lớn tuổi, có thâm niên trong nghề làm nhà cổ để những người này truyền đạt kiến thức, kinh nghiệm cho những thế hệ trẻ sau này.
Với khẩu hiệu khơi dậy nếp nhà Việt, chúng tôi mong muốn mọi người cùng nhau chung sức giữ gìn kiến trúc cổ cũng như một ngành nghề truyền thống vốn đã bị mai một theo thời gian. Đây là bảo tàng không gian kiến trúc nhà Việt đầu tiên ở Việt Nam. Từ một cơ sở sản xuất nhỏ lẻ chỉ hơn 10 thợ và nghệ nhân chủ yếu trùng tu nhà cổ, đến nay, sau 20 năm hoạt động, Vinahouse đã phục chế, trùng tu hàng ngàn căn nhà gỗ truyền thống và hàng chục ngàn tác phẩm điêu khắc trên gỗ” – giám đốc Lê Văn Vĩnh tâm sự.
Sau bước chân tham quan, tìm hiểu, còn gì thú vị hơn khi du khách thưởng thức ẩm thực ba miền đất nước với những món ăn quê dân dã của mì Quảng, bún bò Huế, cơm lam, cơm hến, bánh nậm, bánh bèo, bánh xèo… Bên chén trà trong sương sớm, nghe hương hoa cau, hoa khế thoang thoảng trong không gian làng quê thanh bình, êm ả với tiếng chim hót líu lo mà nghe lòng an nhiên, thanh tịnh…
Bài và ảnh: QUỐC KỲ
