Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Kẻ Gỗ (Hà Tĩnh) là vùng sinh thái có tính đa dạng sinh học cao, tập trung nhiều loài động, thực vật quý hiếm, cảnh quan thiên nhiên đặc sắc có sức hấp dẫn, thu hút du khách.
Tìm về với thiên nhiên hoang dã gắn với những giá trị văn hóa đặc sắc của người dân bản địa là một xu hướng phát triển nổi bật của ngành du lịch hiện nay, du lịch sinh thái (DLST – ecotourism) là loại hình du lịch không mới nhưng ngày nay đã trở thành sự lựa chọn phổ biến của rất nhiều du khách.
Kẻ Gỗ nằm cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh khoảng 20 km về phía tây nam. Gần khu bảo tồn có các tuyến giao thông quan trọng như đường 12, đường Hồ Chí Minh, đường 17… Để đến với khu DLST hấp dẫn này, du khách có thể di chuyển bằng các phương tiện như: ô tô theo Quốc lộ 1A; máy bay với hai sân bay giáp ranh là Vinh (Nghệ An) và Đồng Hới (Quảng Bình); tàu lửa đến các nhà ga như ga Yên Trung (Đức Thọ, Hà Tĩnh), ga Hương Phố, Phúc Trạch (Hương Khê, Hà Tĩnh)… Vị trí địa lý của khu BTTN Kẻ Gỗ rất thuận lợi cho việc kết hợp với các điểm tham quan khác ở trong và ngoài tỉnh, phục vụ nhu cầu một chuyến đi nhiều điểm đến của du khách.
Những hòn đảo nhỏ ngay giữa lòng hồ Kẻ Gỗ tạo thành những điểm nhấn tuyệt đẹp như bức tranh thủy mặc, nhất là vào lúc sáng sớm và hoàng hôn. Đến đây, du khách có thể đi thuyền len lỏi qua các hòn đảo, vào sâu hàng chục km nơi đầu nguồn để ngắm cảnh, khám phá hệ động – thực vật vùng lòng hồ, xem hoa phong lan, tắm và trải nghiệm đánh bắt cá thủ công, cắm trại trên đảo hoặc ven bìa rừng…
Trong khu vực khu bảo tồn còn có rất nhiều khe, suối từ dãy Trường Sơn đổ về. Đặc biệt là những hang động cổ tích với vô số những tảng đá có hình thù độc đáo đứng chụm nhau bên bờ suối.
Mưa nhiều, độ ẩm cao, thuận lợi cho các hệ sinh thái rừng phát triển và cung cấp lượng nước cho hồ Kẻ Gỗ. Khoảng thời gian lý tưởng để du khách tham quan, nghỉ dưỡng tại khu BTTN Kẻ Gỗ là dịp cuối xuân (tháng 3 – 5) và giữa mùa thu (tháng 9 – 10).
Toàn bộ khu vực được hình thành bởi 7 lưu vực và hệ thống khe suối chằng chịt. Trong đó, lưu vực hồ Kẻ Gỗ là trung tâm của khu bảo tồn, với hệ thống sông suối khá dày và có nước chảy quanh năm như: Rào Cởi, Rào Len, Rào Bưởi, Rào Pheo, Rào Trường… là nguồn sinh thủy chính của hồ Kẻ Gỗ.
Hồ được thiết kế gồm một đập chính bằng đất đồng chất cao 37,4 m, dài 970 m và 3 đập phụ cùng tràn xả lũ.
Chiều dài hồ gần 29 km với đoạn rộng nhất gần 3 km, dung tích hữu ích 345 triệu m3, mực nước hồ đạt đến độ sâu chừng 20 m.
Với hệ thống thủy văn đa dạng, mật độ sông suối dày, địa hình chia cắt trung bình đã tạo thành vùng sinh thái lý tưởng thuận lợi cho hệ động – thực vật phát triển. Đó chính là tiềm năng chủ yếu để phát triển DLST.
Tại hồ Kẻ Gỗ, du khách ngoài việc tham quan, ngắm cảnh hai bên bờ hồ và các “ốc đảo xanh” bằng thuyền, còn có thể tham gia các loại hình vui chơi giải trí khác như đua thuyền, lướt ván, câu cá…
Nhóm nghiên cứu Nguyễn Đình Tình, Trường đại học công nghiệp thực phẩm TP.HCM, dựa vào phân tích ma trận SWOT, đã đề xuất một số định hướng chủ yếu cho phát triển DLST bền vững tại khu BTTN Kẻ Gỗ.
Theo đó, việc quy hoạch khu BTTN Kẻ Gỗ phải thỏa mãn các tiêu chuẩn DLST như: tiêu chuẩn hệ sinh thái, bản sắc văn hóa, tuyến DLST phải cân đối giữa thời gian di chuyển và thời gian tham quan, nội dung của tuyến, điểm du lịch phải phong phú đa dạng và mang tính đặc thù, giá cả phải phù hợp với chất lượng dịch vụ, sử dụng nguồn lực một cách bền vững, giảm sự tiêu thụ quá mức và giảm chất thải, duy trì tính đa dạng.
Cần có chính sách đầu tư hợp lý cho cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch tại khu BTTN Kẻ Gỗ như đầu tư cho các công trình giao thông, hệ thống xử lý nước thải, hệ thống cấp nước, hệ thống bưu chính viễn thông, điện chiếu sáng, bãi đỗ xe, trung tâm đón khách, nhà bán hàng lưu niệm, khu vệ sinh công cộng.
Trong quá trình đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng cần đầu tư có trọng điểm, tránh tình trạng đầu tư dàn trải, chắp vá, không đồng bộ, không đúng mục đích, dẫn đến lãng phí vốn đầu tư và hiệu quả không cao. Mặt khác, việc xây dựng các công trình cần tránh gây tác động tiêu cực đến môi trường, phá vỡ vẻ đẹp tự nhiên của khu bảo tồn.
Khu BTTN Kẻ Gỗ cần xây dựng các tiêu chí cho hoạt động dịch vụ du lịch, chú trọng đa dạng hóa sản phẩm du lịch và phát triển sản phẩm du lịch đặc thù. Xem đây là một nhiệm vụ hết sức quan trọng đối với sự phát triển du lịch bền vững.
Với những lợi thế sẵn có, các sản phẩm du lịch có thể được khai thác để phục vụ du khách ở đây như: du lịch nghỉ dưỡng theo mô hình các khu resort cao cấp; du lịch cuối tuần với việc phát triển hệ thống cơ sở lưu trú, dịch vụ, vui chơi giải trí phục vụ khách du lịch cuối tuần; khu vui chơi giải trí đặc biệt gồm các loại hình vui chơi giải trí đặc biệt kết hợp nghỉ dưỡng; gắn DLST với du lịch tâm linh…
