Mùa đông, khi tiết trời trở lạnh cũng là lúc tôi nhớ chén mắm cá đồng với nồi cơm lúa mới. Nhiều người muối cá biển, nhưng bà tôi lại muối cá đồng, vì có hương vị rất đặc trưng.
Mùa mưa lũ, dòng nước từ thượng nguồn đổ về các con sông, ao hồ, ruộng đồng nước ngập trắng. Vô số các loại cá theo dòng thủy lưu về cư trú ở các ao, hồ… Như một sự ưu đãi của thiên nhiên, cá đồng luôn có nhiều trong mùa mưa lũ. Khi nước cạn, nhà nhà trong xóm xúm xít tát nước ở các ao, hồ… để bắt cá. Cá ăn không hết thì làm mắm.
Cá đánh lưới về bỏ vào thau rồi nhặt sạch rác, rêu bị lẫn trong cá. Bà tôi làm sạch từng con cá dù lớn hay nhỏ, lấy nhúm lá chuối khô cuộn lại chà vào rổ cá cho sạch vẩy cá và nhớt cá.
Sau khi làm sạch cá thì ngâm trong nước vo gạo vài giờ đồng hồ rồi vớt ra để ráo, phơi nắng thêm vài giờ nữa. Sau đó, cho cá vào muối trong lu, đậy kín nắp, ủ suốt 12 tháng ròng.
Khi mắm “chín”, mở nắp lu ra, mùi mắm cá đồng bốc lên thơm phức. Mắm cá đồng ngoài dùng trong gia đình, bà còn đem biếu hàng xóm, người thân. Tình làng nghĩa xóm cứ thế đậm dần như hương vị nước mắm quê nhà.
Bà kể, ngày trước mắm cá đồng rất quý, nhất là lúc mưa bão dài ngày không có thức ăn, hoặc do bận việc đồng áng không có nhiều thời gian nấu nướng, thì món ăn chủ yếu là cơm trắng với mắm cá đồng.
Sau một buổi làm đồng nặng nhọc, người dân trở về nhà ăn cơm trắng nóng hổi với chén mắm cá đồng đã gia vị thêm tỏi, ớt và đĩa rau luộc hái vội ngoài vườn… Bữa ăn dân dã thế mà vẫn thấy ngon miệng.
Năm tháng qua đi, có những thứ thay đổi nhưng hương vị nước mắm vẫn vẹn nguyên, luôn có mặt gần như hầu hết trong các bữa ăn của gia đình tôi. Nào là món cá nục chiên nước mắm, chén mước mắm gừng ăn với cá trê nướng, mắm đồng kho quẹt chấm rau, mắm cá đồng dầm ớt tỏi dùng làm nước chấm mỗi khi ăn món bánh tráng cuộn thịt heo… Đó là những món ăn đậm đà hương vị xứ Quảng.
Hiện nay, nhiều gia đình sử dụng nước mắm do các doanh nghiệp sản xuất, bán ở các siêu thị, cửa hàng. Riêng ở quê tôi, hương vị mắm cá đồng vẫn còn hiện hữu và được nhiều người ưa chuộng. Vào mùa này, đi quanh các nhà trong xóm, vẫn ngửi được mùi thơm dân dã của nước mắm đồng. Bà tôi bảo, vị thơm ngon từ chất cá đồng khác biệt so với các loại mắm, bởi vậy bà luôn trữ vài lu cá đồng muối để cả nhà có mắm ăn quanh năm.
TRUNG ÂN
- Hình bìa: Đậm đà vị mắm cá đồng. Ảnh: Trung Ân
Nguồn: Báo Quảng Ngãi điện tử
