Hỏi: Xin giải thích câu “Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao” trong Truyện Kiều.
Bông Vạn Thọ (Cao Lãnh, Đồng Tháp)
LÊ ANH MINH: Truyện Kiều (câu 2168-2169) tả Từ Hải:
“Râu hùm hàm én mày ngài
Vai năm tấc rộng thân mười thước cao”.
Từ điển Truyện Kiều của Đào Duy Anh (Hà Nội, 1974, tr. 359) giảng: một tấc là “phần mười của một thước, chiều dài bao nhiêu thì tùy từng thời; có ý kiến cho rằng thời Minh một thước chỉ ăn hai tấc”
Bối cảnh Truyện Kiều là năm Gia Tĩnh đời Minh. Theo website Sử Trung Quốc đời Minh của Viện Đại học Cambridge (Kiếm Kiều Trung Quốc Minh đại sử ), trong chế độ đo lường đời Minh (Minh đại độ lượng hành chế ) thì hệ thống đo chiều dài (trường độ) đời Minh như sau:
1 xích = 10 thốn = 12,3 Anh thốn (inch)
1 bộ = 5 xích
1 trượng = 10 xích
1 lý = 1/3 Anh lý (mile) = 1/3 x 1,609km
Theo đó, 1 thước (xích) = 10 tấc (thốn) = 12,3 inches = 12,3 x 2,54cm = 31,242cm.
Tức là 1 thước (xích) = khoảng 1/3m; 1 tấc (thốn) = khoảng 3cm.
Do đó vóc dáng Từ Hải có thể tính như sau:
“Vai năm tấc rộng” = khoảng 15cm;
“Thân mười thước cao” = khoảng 3m.
Vóc dáng như vậy là không bình thường, thậm chí phi lý.
Theo hệ thống đo lường trên đây, Từ điển Truyện Kiều của Đào Duy Anh nói “có ý kiến cho rằng thời Minh một thước chỉ ăn hai tấc” tất nhiên là sai; còn giảng “một tấc là phần mười của một thước” thì đúng.
Cho dù một thước (xích) Trung Quốc dài bao nhiêu đi nữa tùy theo thời đại nhưng theo kỹ thuật dựng hình trong hội họa, một thân thể như vậy thì chẳng cân đối tí nào, cho nên nhiều nhà nghiên cứu Truyện Kiều hầu như đều đồng ý rằng lối miêu tả của Nguyễn Du (1765-1820) về nhân vật Từ Hải chỉ có tính cách ước lệ.
Nguồn: Báo Sài Gòn Giải Phóng
