BS.CK1. Phạm Văn Chín, khoa dinh dưỡng lâm sàng, Trung tâm dinh dưỡng TP.HCM, đưa ra những chỉ dẫn về cách chăm sóc dinh dưỡng tại nhà cho bệnh nhân bị tai biến mạch máu não.
Đối với người bệnh ăn được, cho ăn uống như người bình thường. Nếu ăn ít thì tăng thêm bữa. Thực phẩm chế biến phải phù hợp với khả năng nhai: cắt nhỏ, băm nhuyễn, nấu cho mềm… Thức ăn phải cân đối: chất đạm (thịt, cá, trứng, đậu), bột đường (gạo, mì, bánh mì…), dầu mỡ, rau củ và trái cây.
Đa số người bệnh đều nằm tại giường hoặc đi lại hạn chế nên nhu cầu năng lượng sẽ thấp hơn so với bình thường, mỗi ngày vào khoảng 25 – 30 kcal/kg.
Ví dụ, với một người nặng 50 kg, khẩu phần dinh dưỡng trong ngày là: bột đường 60 – 65% (4 chén cơm); chất đạm 15 – 20% (200 g thịt nạc hoặc cá), dầu (6 muỗng cà phê); vitamin và chất xơ (400 g rau củ quả – 2 trái cà chua hoặc 1/2 bó rau muống hoặc 3 cây cải), 200 g trái cây (nửa trái thanh long hoặc 4 múi bưởi).
Chú ý, khi ăn lạt hơn bình thường, uống đủ nước (40 ml/kg cân nặng/ngày).
Dấu hiệu đủ nước là: tiểu nhiều (đêm tiểu 1 – 2 lần), môi không khô, không khát nước.
Thực đơn gợi ý
– Sáng: cháo trắng hột vịt muối (cháo 1 tô vừa, trứng vịt nửa quả); 1 trái chuối.
– Trưa: 1,5 chén cơm; bò xào cải bông (thịt bò 50 g, cải bông – cà rốt 100 g); canh mướp khía nấu nghêu (mướp 100 g, nghêu 20 g); đu đủ 100 g.
– Chiều: 1 chén cơm; cá lóc kho tộ (cá 100 g, đường 20 g, dầu ăn 5 g); rau sống 100 g, canh chua cá (cá 20 g, rau 100 g, đường 2 g), sương sâm 1 ly (1/2 muỗng cà phê đường).
– Tối: 200 ml sữa bò tươi.
Có thể thay thế 1 chén cơm bằng 1/2 chén xôi hoặc một chén đầy bún, phở, hay một ổ bánh mì nhỏ; 100 g thịt bằng 100 g cá, hoặc 200 g tôm, hoặc 2 trứng vịt hay 3 trứng gà (chú ý: người tăng mỡ máu chỉ được ăn tối đa 1 lòng đỏ trứng/ngày, 2 – 4 ngày/tuần); 1 muỗng canh dầu bằng 20 g đậu phộng, mè; 1 tô cháo và 1/2 trứng vịt muối bằng 1 tô phở nhỏ, hoặc tô hủ tiếu vừa, tô nui thịt nạc vừa, tô hoành thánh vừa…
Nếu nuôi ăn đúng, da người bệnh sẽ hồng hào, thân trọng đảm bảo, cơ chắc, tóc mượt, không rụng. Nếu nuôi chưa đúng, sẽ sụt cân dần, da xanh, niêm mạc nhợt nhạt, da, niêm mạc dễ lở loét, cơ nhão, tóc rụng.
Nếu người bệnh không ăn được, phải nuôi ăn qua ống thông mũi – dạ dày. Mỗi ngày cung cấp khoảng 1.800 – 2.000 ml sữa (sữa bột) hoặc 1 lít cháo xay (sử dụng men amylase để làm lỏng cháo) hay bột dinh dưỡng cao năng lượng 750 – 1.500 ml/ngày. Cho ăn trong tư thế nửa nằm nửa ngồi, chia đều lượng thực phẩm ra ít nhất năm bữa ăn mỗi ngày, mỗi bữa bơm 15 – 20 phút. Khoảng cách giữa các bữa ăn là 2 – 3 giờ (tùy theo số lần ăn). Nếu bệnh nhân nôn hay sình bụng, phải giảm khối lượng mỗi bữa ăn, giảm tốc độ khi cho ăn. Khi tiêu chảy, phải giảm độ đậm của thức ăn, giảm tốc độ ăn…
