Bí đỏ còn có tên là bí ngô, bí rợ, bù rợ. Tên khoa học của cây là cucurbita maxima duch. ex lamk. cucurbitaceae. Cây thảo, sống một năm, bộ phận dùng là ngọn non, quả, hoa và hạt. Bí đỏ được trồng ở khắp nơi trên đất nước ta.
Bí đỏ thường được dùng làm thực phẩm và là một loại quả khá rẻ tiền, nhưng lại có giá trị dinh dưỡng đặc biệt. Trước đây, trong dân gian cho rằng, ăn bí đỏ sẽ hết đau, nhức đầu. Người Nhật Bản luôn coi nó là một trong những món ăn trường sinh bất lão bên cạnh hải sản, tảo biển, rau sống, trứng và đậu nành.
Thịt quả bí đỏ là nguồn cung cấp vitamin A, có vai trò quan trọng cho thị giác, tăng trưởng xương và sự sinh sản, tham dự vào sự tổng hợp protein, điều hòa hệ miễn dịch và góp phần dinh dưỡng, bảo vệ cho da.
Ngoài tỷ lệ chất xơ và sắt khá cao, bí đỏ còn mang lại vitamin C, acid folic, magnesium, kali và nhiều nguyên tố vi lượng khác. Đây cũng là thực phẩm cần cho những ai sợ mập vì 100 g bí đỏ chỉ cung cấp 26 kcal và không chứa chất béo.
Trong bí đỏ còn có một chất cần thiết cho hoạt động của não bộ, đó là acid glutamic, đóng vai trò quan trọng trong bồi dưỡng thần kinh, giúp các phản ứng chuyển hóa ở các tế bào thần kinh và não. Vì thế, bí đỏ được coi là món ăn bổ não, trị suy nhược thần kinh, trẻ em chậm phát triển về trí óc.
Bí đỏ xào hay nấu với tỏi, lá tía tô là món ăn hấp dẫn. Người dân hay nấu bí đỏ với rau ngổ và lá mùi tàu.
Hạt bí đỏ ngoài để ăn, còn dùng làm thuốc
Thành phần hóa học chính trong hạt bí đỏ người ta từng biết là dầu béo (50%), chất nhựa, acid hữu cơ, vitamin, acid amin (curcubitin) có tác dụng chữa giun sán. Vì vậy, người ta thường dùng hạt bí đỏ làm thuốc tẩy giun sán rất tốt, nhất là đối với trẻ em và phụ nữ mang thai, vì nó không độc mà còn cung cấp các acid béo thiết yếu như omega 6, omega 9 cho cơ thể. Nó cũng chứa nhiều vitamin, chất khoáng cùng những amino acid cần thiết như alanin, glycin, glutamin.
Cách dùng và liều lượng hạt bí đỏ dùng làm thuốc tẩy giun sán như sau:
Bóc hết vỏ cứng, để nguyên màng xanh ở trong, giã nhỏ trộn với đường hoặc mật để ăn vào lúc đói. Sau khoảng 3 giờ đi ngoài trong một chậu nước ấm. Người lớn dùng khoảng 100 g nhân hạt. Trẻ em 3 – 4 tuổi dùng 30 g; 5 – 10 tuổi nên dùng 75 g.
Dùng hạt bí đỏ để tẩy giun sán nên ăn vào buổi sáng sau khi ngủ dậy, chưa ăn sáng có hiệu quả cao.
Ngoài ra, một số thành phần trong hạt bí đỏ được nghiên cứu mới đây:
- Magnesium: Góp phần vào việc khoáng hóa xương, cấu trúc protein, gia tăng tác động biến dưỡng của các enzym, việc co thắt cơ, sự dẫn truyền luồng thần kinh, tăng sức khỏe cho răng và chức năng hệ miễn nhiễm.
- Kẽm: Tham gia vào các phản ứng miễn dịch, tạo nên cấu trúc di truyền, mau lành vết thương, liền da, tạo nên tinh trùng và sự tăng trưởng của thai nhi.
- Acid linoleic (omega 6): Một acid béo cần thiết mà con người phải được cung cấp từ thực phẩm. Cơ thể cần acid béo này để giúp cho hệ miễn nhiễm, hệ tuần hoàn và hệ nội tiết hoạt động tốt.
- Phosphor: Hữu ích cho việc khoáng hóa răng và xương, là thành phần của các tế bào giữ phần quan trọng trong việc cấu tạo các chất thuộc hệ di truyền, là thành phần của các phospholipid, dùng trong việc vận chuyển năng lượng và cấu tạo nên thăng bằng acid-baz của cơ thể. Hạt bí đỏ giàu phosphor có thể góp phần làm giảm nguy cơ sạn thận.
Một điều rất đặc biệt khác là trong dầu hạt bí đỏ có chứa chất delta 7-phytosterol (mới chỉ tìm thấy duy nhất trong dầu hạt bí ngô), chất này có công dụng đặc hiệu trong trường hợp tiểu són, tiểu rắt, tiểu nhiều lần trong đêm ở cả hai giới. Nó ngăn ngừa và làm chậm phì đại tiền liệt tuyến ở nam giới, rất tốt cho tim mạch và ngăn ngừa các bệnh như cao huyết áp, xơ vữa mạch.
Người dân có thể tự chế biến dầu hạt bí bằng phương pháp ép thủ công hoặc mua các sản phẩm dầu hạt bí tinh chế do các giáo sư Trường đại học dược (HàNội) sản xuất (tên thuốc là Phythizol).
Hoa và ngọn cây bí đỏ dùng làm rau ăn cũng rất tốt.
B.C
