Bà Phan Kim Ngân, 53 tuổi (còn gọi là bà Bảy Muôn) là người nổi tiếng với nghề làm nước mắm đồng từ cá linh trên xứ Cồn Sơn (khu vực 1, phường Bùi Hữu Nghĩa, quận Bình Thủy, TP. Cần Thơ).
Bà Ngân kể: “Cái nghề này có hơn 70 năm rồi, từ tía tôi tận tay chế biến. Riêng tôi nối nghiệp đã trên 40 năm.
Nước mắm này nguyên chất từ cá linh, cá cơm nước ngọt được người dân đóng đáy trên sông Hậu mang về bán cho tôi.
Quá trình ủ cá, lên men, phân hủy rất tự nhiên, không hề có hóa chất nào khác nên rất đảm bảo vệ sinh thực phẩm”.
Theo bà Ngân, cá linh có rất nhiều từ tháng 6, tháng 7 âm lịch (vào mùa nước lũ hàng năm). Cá cơm nước ngọt có nhiều từ tháng 10 âm lịch năm trước đến tháng 2 âm lịch năm sau.
Bà lựa chọn cá tốt bán cho thương lái, phần còn lại đưa vào các lu, khạp để làm nước mắm. Sau đó trộn đều cá cơm và muối với tỷ lệ 30 kg cá với 15 kg muối hột. Riêng cá linh sẽ trộn theo tỷ lệ 30 kg cá với 6 kg muối hột rồi đậy kín lu (khạp) bằng nylon.
Sau thời gian ủ kín 9 đến 12 tháng là bắt đầu thu nước mắm (tùy thời tiết hàng năm, nếu nắng nhiều thì thu hoạch sớm và ngược lại). Bình quân một lu ( khạp) ủ khoảng 30 kg cá sẽ cho từ 25 – 27 lít nước mắm nguyên chất.
Ông Trần Thiện Thanh, du khách đến từ TP.HCM cho biết: “Lần nào đến đây du lịch, tôi cũng mua cho bằng được vài chai nước mắm cá linh, cá cơm do bà Ngân chế biến làm quà cho người thân.
Loại nước mắm này rất thơm, ngon, màu đẹp, mùi dịu, khó có đâu chế biến được như vậy…”.
Hôm chúng tôi đến có nhiều khách du lịch đến đặt hàng nước mắm với giá 80.000 đồng/lít. Tuy nhiên, gần đến tết Nguyên đán thì bà Ngân mới có sản phẩm giao theo hợp đồng.
Bà Ngân kể: “Mỗi năm, tôi chỉ sản xuất được khoảng từ 300 – 400 lít nước mắm nên thường chỉ bán cho khách đến tham quan gần 20 điểm du lịch sinh thái ở Cồn Sơn.
Vì vậy rất ít khi hợp đồng cung cấp cho khách hàng số lượng lớn.
Tôi rất muốn tăng sản lượng nhưng nguồn cá nguyên liệu khan hiếm, thiết bị chế biến hạn chế nên chưa thực hiện được”.
Năm 2015, có một công ty chế biến nước mắm nổi tiếng đến đề nghị bao tiêu toàn bộ nước mắm của bà làm ra với giá khá cao so với giá thực tế bà bán ra.
Tuy nhiên, bà Ngân đã thẳng thừng từ chối. Bà nói: “Tiền thì ai cũng cần nhưng mình phải biết giữ lấy hồn cốt quê hương; giữ lấy cái nghề truyền thống của ông cha truyền lại. Từ đó tôi kiên quyết từ chối lời mời hấp dẫn trên”.
Nhiều du khách đến du lịch Cồn Sơn đều có chung nhận xét: Tới đây phải dùng cho bằng được nước mắm “bà Ngân” kèm với các món đặc sản xứ “Cồn” như: rau tập tàng luộc; lục bình xào; cơm cháy kho quẹt; bánh xèo, canh chua cá lóc… thì quá tuyệt bởi sự hấp dẫn ngọt ngào của nước mắm cá linh, cá cơm nước ngọt.
Dù đang đảm nhiệm cùng lúc nhiều nhiệm vụ như: chủ nhiệm “Câu lạc bộ Liên Thế Hệ giúp nhau”; chi hội trưởng Hội người cao tuổi khu vực 1, phường Bùi Hữu Nghĩa; chủ cơ sở du lịch Công Minh… nhưng bà Ngân vẫn dành thời gian để duy trì, bảo tồn nghề nước mắm gia truyền rất độc đáo của gia đình. Đây cũng là một trong những nét rất riêng, rất đặc biệt của Cồn Sơn dành cho du khách.
