Gió heo may về báo hiệu một mùa thu bắt đầu tới! Mùa thu ở mỗi vùng miền lại mang đến cho con người ở đó những khoảng khắc, nét thi vị riêng biệt mà khi đi xa người ta thường không dễ gì quên được.
Với thủ đô Hà Nội, mùa thu được mọi người biết tới không chỉ có cái hanh hao của nắng vàng, chút gió heo may se se lạnh, lá vàng rụng rơi ngập phố, mà ở đó còn có mùi hương hoa sữa nồng nàn, những trái sấu chín vàng rụng hoài trên ngõ vắng, và mùi của hương cốm…
Nhắc tới món cốm được chế biến từ những hạt lúa nếp non, nhiều người biết tới cốm làng Vòng (phường Dịch Vọng, quận Cầu Giấy, Hà Nội) của thủ đô Hà Nội. Công đoạn chế biến cốm là cực kỳ vất vả, nó trải qua rất nhiều quy trình, từ tuốt lúa non, rang lúa, sấy lúa, giã cốm, sàng sảy, đánh bóng, phân loại… Có khi, để làm xong một mẻ cốm vài ba chục cân, cả mấy lao động trong gia đình phải cật lực thức trọn đêm.
Công việc chế biến cốm cũng thường làm về đêm nên nếu ai đi qua khu vực làng Vòng vào những đêm khuya mùa thu thường nghe thấy tiếng chày giã cốm thậm thịch khá vui tai. Khi cốm được chế biến hoàn chỉnh, công việc bán cốm thường là của đàn bà con gái, còn cánh đàn ông, thanh niên lại chuẩn bị ra đồng gặt lúa, hay đi sang các làng lân cận mua lúa nếp non về để chuẩn bị nguyên liệu cho một buổi đêm làm cốm kế tiếp.
Những sớm mai thu, khi mặt trời còn chưa lên khỏi rặng cây thì ngoài đường, trong hẻm lớn, nơi ngõ nhỏ, ở khắp mọi nơi trong thành phố đã rền vang tiếng rao “ai mua cốm đê…!” của những bà, những chị ở làng Vòng vào bán. Các bà, các chị đều quẩy quang gánh, hai bên có hai thúng cốm, bên trên đậy mẹt đan bằng tre đựng mấy tàu lá sen dùng gói cốm, và ở nhánh thân của quang buộc túm rơm nếp xanh nõn nà. Khi nghe thấy tiếng rao cốm, thường thì nhà ai cũng mua một, vài gói về ăn chơi với chuối tiêu trứng cuốc. Có nhà thì mua loại cốm già hơn chút xíu dùng để nấu chè cốm. Chè cốm, nấu bỏ thêm mấy hạt sen, chút đậu xanh sát bỏ vỏ ăn vừa ngon, vừa bổ…
Ngày còn nhỏ, tôi nhớ là hễ cứ tới mùa cốm, khoảng gần tết Trung thu là bao giờ mẹ tôi cũng hay mua cốm. Đêm phá cỗ đón chị Hằng xuống chơi thì ngoài bao thứ như: hồng, bưởi, bánh nướng, bánh dẻo, lựu… còn có món cốm xanh thơm lừng và nải chuối tiêu không bao giờ thiếu được. Chính vì hay được mẹ cho ăn món chuối tiêu chấm cốm nên lớn lên tôi “nghiện” món này. Vì vậy, cũng như mẹ, mùa thu tôi cũng rất hay mua cốm, hễ mà nghe thấy tiếng rao bán cốm ngoài chợ, ngoài phố.
